Với giá thành sản phẩm có thể chạm ngưỡng một triệu đồng mỗi kilogram, mắc-ca được mệnh danh là “nữ hoàng quả khô” đang từng bước khẳng định tiềm năng trở thành một trụ cột mới trong ngành nông nghiệp công nghệ cao, hướng tới xuất khẩu và tiêu dùng nội địa chất lượng cao.
Loại cây “dễ tính” nhưng cần chiến lược dài hơi
Mắc-ca là cây thường xanh, ưa lạnh, phù hợp với vùng cao như Tây Nguyên và một số địa phương tại Tây Bắc. Tuy có thể gieo trồng bằng hạt, nhưng phương pháp nhân giống bằng cách ghép cành mới thực sự mang lại năng suất và chất lượng vượt trội. Cây bắt đầu cho quả sau khoảng 3–4 năm nếu được chăm sóc đúng kỹ thuật, đạt sản lượng ổn định từ năm thứ 5–6 và có thể cho năng suất đến 3 tấn hạt/ha/năm khi trưởng thành. Tỷ lệ nhân thu được từ hạt vào khoảng 1/3, một con số lý tưởng đối với các loại cây lấy hạt.
Việc canh tác mắc-ca không đòi hỏi kỹ thuật quá phức tạp nhưng yêu cầu thời gian đầu tư dài hạn. Điều này đặt ra thách thức lớn cho nông dân và nhà đầu tư nhỏ lẻ nếu thiếu định hướng và nguồn lực tài chính ổn định.
Giá trị vượt trội của mắc-ca
Mắc-ca sở hữu hàm lượng dầu cao, trong đó hơn 87% là axit béo không no thành phần dinh dưỡng mà cơ thể con người không thể tự tổng hợp. Bên cạnh đó, hạt còn chứa nhiều protein, các loại vitamin, chất khoáng và chất chống oxy hóa. Những đặc tính này khiến mắc-ca không chỉ là một loại thực phẩm cao cấp mà còn được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác như mỹ phẩm, dược phẩm và công nghiệp thực phẩm.
Không dừng lại ở phần nhân, vỏ mắc-ca cũng có thể được tận dụng để sản xuất than hoạt tính, thức ăn chăn nuôi, chất đốt hoặc làm giá thể trồng cây. Tại một số thị trường quốc tế, vỏ hạt mắc-ca thậm chí được định giá cao nhờ vào hàm lượng ta-nanh và protein tự nhiên – những chất có giá trị sử dụng trong công nghiệp chế biến.
Tiềm năng xuất khẩu và thách thức nội địa
Mặc dù năng suất mắc-ca hiện tại ở Việt Nam vẫn thấp hơn so với các nước dẫn đầu như Australia hay Brazil, nhưng tiềm năng mở rộng diện tích canh tác và phát triển thị trường nội địa vẫn còn rất lớn. Hiện nay, các vùng như Tây Nguyên đang dần hoàn thiện chuỗi giá trị mắc-ca, từ giống cây, kỹ thuật canh tác đến chế biến và bao tiêu sản phẩm. Một số doanh nghiệp đã chủ động xây dựng hệ sinh thái khép kín, từ khâu trồng trọt đến chế biến thành phẩm, nhằm tăng giá trị sản phẩm và đảm bảo đầu ra ổn định.
Dù vậy, thị trường Việt Nam vẫn chưa thực sự sôi động. Sức mua trong nước còn yếu, thói quen tiêu dùng chưa ưu tiên các sản phẩm cao cấp, và kiến thức phổ thông về mắc-ca trong cộng đồng nông dân vẫn còn hạn chế. Điều này đòi hỏi phải có những chương trình truyền thông sâu rộng và chính sách hỗ trợ cụ thể hơn để nâng cao nhận thức và hiệu quả đầu tư.
Một hướng đi chiến lược cho nông nghiệp bền vững
Mắc-ca không chỉ là cây thực phẩm mà còn có khả năng đóng góp vào phát triển nông nghiệp bền vững. Với vòng đời dài, cây có thể tồn tại hàng trăm năm, hấp thụ carbon hiệu quả và góp phần tái tạo rừng ở những khu vực canh tác hợp lý. Không giống như cây công nghiệp ngắn ngày, mắc-ca mang lại cơ hội phát triển lâu dài, phù hợp với định hướng nông nghiệp xanh, sạch và có giá trị gia tăng cao.
Với sự dịch chuyển của xu hướng tiêu dùng toàn cầu từ chú trọng số lượng sang đề cao chất lượng và sức khỏe mắc-ca đang nắm giữ nhiều lợi thế để vươn ra thế giới. Nhưng để hiện thực hóa tiềm năng đó, Việt Nam cần một chiến lược bài bản, đồng bộ, từ giống cây, kỹ thuật, tài chính đến thị trường.
Mắc-ca, nếu được đầu tư đúng mức, không chỉ là loại cây “xóa đói giảm nghèo” mà còn có thể trở thành biểu tượng mới cho ngành nông nghiệp hiện đại nơi giá trị không đến từ sản lượng thu hoạch ngắn hạn, mà từ tầm nhìn dài hạn và sự chuẩn bị kỹ lưỡng cho tương lai.
