Không chỉ tôi và bạn, báo cáo của VinaResearch chỉ ra có hơn 60% dân số người Việt sử dụng điện thoại và mạng xã hội trước khi ngủ. Và con số này đạt ngưỡng 93% nếu chỉ tính riêng thế hệ Z (những người sinh từ 1997-2012). Con người đang ngủ ít hơn, muộn hơn và kém chất lượng hơn để đổi lấy thời gian lên mạng xã hội, đọc tin tức hay nhắn tin vào ban đêm.
Vì sao ta mất ngủ?
Không chỉ là độ lôi cuốn của những nội dung lướt không giới hạn làm ta thức giấc. Ánh sáng xanh, với bước sóng ngắn và cường độ cao, có khả năng ức chế mạnh mẽ việc sản sinh melatonin – tín hiệu sinh học tự nhiên của cơ thể báo hiệu đã đến lúc nghỉ ngơi. Khi melatonin suy giảm, cơ thể mất khả năng phân biệt ngày và đêm, dẫn đến rối loạn giấc ngủ. Thời gian ngủ bị rút ngắn, não bộ không được phục hồi đầy đủ, và hậu quả là hàng loạt vấn đề sức khỏe như mất tập trung, cáu kỉnh, nhức đầu, giảm ham muốn tình dục, và tăng nguy cơ béo phì, tiểu đường.
Dù đã có những nỗ lực công nghệ như tính năng Night Shift của Apple (chuyển tông màu màn hình từ xanh sang vàng ấm), hiệu quả thực sự vẫn còn gây tranh cãi. Giáo sư Raj Dasgupta, chuyên gia về giấc ngủ tại Trường Dược Keck, Đại học Nam California, thậm chí cho rằng các giải pháp công nghệ như Night Shift có thể phản tác dụng, khiến người dùng cảm thấy “an toàn” hơn để tiếp tục dán mắt vào màn hình, từ đó giấc ngủ vẫn tiếp tục bị xâm phạm. Hơn nữa, nội dung được tiêu thụ trên mạng xã hội trước giờ đi ngủ cũng là yếu tố kích thích thần kinh mạnh mẽ. Các dòng trạng thái, video ngắn, tin tức giật gân dễ khiến tâm trí trở nên tỉnh táo, phá vỡ trạng thái thư giãn cần thiết cho một giấc ngủ ngon. Căng thẳng, lo âu, hoặc chỉ đơn giản là “bị cuốn vào” cũng đủ để khiến giấc ngủ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Cách hạn chế sử dụng mạng xã hội trước khi ngủ
Để bảo vệ giấc ngủ của mình khỏi những tác động tiêu cực của mạng xã hội và công nghệ, chìa khóa nằm ở việc thiết lập những thói quen sinh hoạt khoa học, hơn là chỉ dựa vào các giải pháp công nghệ đơn thuần. Các chuyên gia y học về giấc ngủ khuyến nghị nên tránh xa các thiết bị điện tử ít nhất 1-2 giờ trước khi ngủ. Thay vào đó, hãy tìm đến những hoạt động thư giãn truyền thống như đọc sách giấy, nghe nhạc nhẹ, thiền định hoặc tắm nước ấm. Việc thiết lập một khung giờ cố định cho việc ngủ và thức dậy ngay cả vào cuối tuần sẽ giúp đồng hồ sinh học của cơ thể vận hành ổn định. Tập thể dục đều đặn và tránh các chất kích thích như caffeine trong 6 giờ trước giờ ngủ cũng mang lại hiệu quả lâu dài.
Một nghiên cứu từ Đại học Northwestern đã chứng minh rằng, những người bị mất ngủ mãn tính nếu kiên trì tập thể dục trong 4 tháng có thể kéo dài thời gian ngủ trung bình thêm 45 phút mỗi đêm, không cần thông qua thuốc men hay thiết bị hỗ trợ. Trong bối cảnh công nghệ và mạng xã hội đã trở thành phần mở rộng của đời sống con người, việc quay trở lại những nguyên tắc cơ bản về giấc ngủ đôi khi chính là sự tỉnh táo cần thiết. Giấc ngủ, thứ tưởng như đơn giản và bản năng, đang đòi hỏi sự bảo vệ quyết liệt hơn bao giờ hết. Không phải từ máy móc hay ứng dụng, mà từ cách con người chọn sống, chọn ngắt kết nối và chọn nghỉ ngơi đúng nghĩa. Bởi vì, suy cho cùng, chất lượng sống của chúng ta bắt đầu từ một giấc ngủ đủ đầy.
