Cuộc chiến phần mềm: Khi công nghệ không theo kịp đời sống thực
Công nghệ LIDAR, radar, camera và cảm biến siêu âm hiện là “đôi mắt” của xe tự lái. Nhưng giữa lý thuyết và thực tế là một khoảng cách. Các thuật toán có thể điều chỉnh tay lái, kiểm soát tốc độ và phát hiện làn đường, nhưng lại gặp khó trong việc ứng phó với thời tiết xấu, ánh sáng chói, bùn đất hoặc những tình huống bất ngờ như ổ gà, nắp cống hở hay hành vi bất thường từ người tham gia giao thông khác.
Những giới hạn này khiến khả năng “nhìn thấy và hiểu” của xe tự hành vẫn kém xa con người. Dù có những tên tuổi dẫn đầu như Google, với đội ngũ kỹ sư xuất sắc và bản đồ chi tiết bậc nhất, thì một điều vẫn không thay đổi: phần mềm máy móc không thể khởi động lại giữa đường cao tốc nếu gặp lỗi, và điều đó khiến sự tin tưởng vào xe tự lái vẫn chưa thể tuyệt đối.
Bài toán chi phí: Công nghệ cao, giá thành càng cao
Một chiếc xe tự lái không chỉ là phương tiện mà còn là một tổ hợp máy tính di động: cảm biến, mạng không dây, hệ thống định vị, AI, dữ liệu thời gian thực và hàng loạt thiết bị hỗ trợ. Chi phí sản xuất cao khiến mức giá bán ra không dễ tiếp cận. Trong khi đó, thị trường vận chuyển đang bị cạnh tranh gay gắt bởi taxi công nghệ, Uber, và dịch vụ tài xế riêng. Xe tự lái sẽ cần làm nhiều hơn là chỉ chạy tốt chúng cần hợp lý về kinh tế.
Bảo hiểm giao thông: Một ngành công nghiệp bị đe dọa
Ngành bảo hiểm ô tô toàn cầu trị giá hàng nghìn tỉ đô-la đang đối mặt với sự sụt giảm khi công nghệ an toàn ngày càng cải thiện và tai nạn ít dần. Sự xuất hiện của xe tự hành đặt ra nguy cơ “giải thể âm thầm” cho các công ty bảo hiểm truyền thống. Những công ty này có thể sẽ phản ứng, bằng cách giám sát chặt tài xế hoặc tạo sức ép pháp lý. Trong tương lai, có thể xuất hiện mô hình bảo hiểm mới dành riêng cho xe tự hành rẻ hơn, nhưng kèm theo là hệ thống giám sát nghiêm ngặt.
Mối đe dọa từ hacker: Khi kẻ xâm nhập có thể là kẻ sát nhân
Năm 2015, tạp chí Wired công bố một thử nghiệm gây chấn động: hai hacker điều khiển từ xa một chiếc Jeep Cherokee đang chạy trên cao tốc bằng cách tấn công hệ thống Wi-Fi. Họ làm tê liệt động cơ, điều hòa, dàn âm thanh và hệ thống phanh, khiến chiếc xe lao khỏi đường. Dù đó chỉ là một thí nghiệm có kiểm soát, nhưng nó đã phơi bày điểm yếu chết người trong hệ sinh thái xe tự hành. Ngày nay, khi mọi bộ phận xe đều được điều khiển số hóa và kết nối không dây, rủi ro bị hacker kiểm soát từ xa không còn là điều viễn tưởng – đặc biệt trong bối cảnh khủng bố mạng ngày càng tinh vi.
Suy giảm kỹ năng lái: Tự động hóa và những hệ lụy
Ở cấp độ tự động hóa thứ ba, người lái vẫn cần sẵn sàng can thiệp khi hệ thống yêu cầu nhưng não người không phải lúc nào cũng phản ứng kịp. Tình trạng “phó mặc” cho xe dẫn đến suy giảm kỹ năng. Một ví dụ điển hình là ngành hàng không: sau nhiều năm sử dụng phần mềm bay tự động, kỹ năng phi công bị bào mòn, dẫn tới những thảm kịch như vụ tai nạn chuyến bay 447 của Air France năm 2009. Trong một thế giới lý tưởng, xe tự hành có thể thay thế hoàn toàn con người. Nhưng khi hệ thống trục trặc và con người cần tiếp quản, liệu họ còn đủ nhanh nhạy và khả năng xử lý?
Hành lang pháp lý: Ai chịu trách nhiệm khi xe gây tai nạn?
Luật pháp không dễ dàng chạy theo công nghệ. Khi xe là tài xế, thì câu hỏi đặt ra là: ai chịu trách nhiệm pháp lý? Nhà sản xuất, lập trình viên hay chủ sở hữu? Tại nhiều bang ở Mỹ như California hay Texas, các đạo luật liên quan đến xe tự lái còn nhiều lỗ hổng. Việc xác định “mức độ rủi ro chấp nhận được” cho một công nghệ mới cũng chưa có tiền lệ rõ ràng. Một chiếc iPhone sẽ không bao giờ được tung ra nếu có 1% nguy cơ gây ung thư não – vậy một chiếc xe tự hành với xác suất gây tai nạn dù rất thấp, có nên được phép lăn bánh?
Câu hỏi đạo đức: Xe nên cứu ai khi buộc phải lựa chọn?
Trong một tình huống không thể tránh khỏi, liệu xe tự lái nên tông vào một người hay một nhóm người? Đó không chỉ là bài toán lập trình, mà là bài toán đạo đức. Việc xe “ra quyết định” trong tích tắc liên quan đến sinh mạng con người khiến công nghệ này vấp phải phản ứng trái chiều. Một chiếc xe đưa ra quyết định đúng về mặt toán học có thể lại bị đánh giá vô đạo đức. Khi xe trở thành trọng tài giữa sự sống và cái chết, liệu người ta có còn sẵn lòng sử dụng nó?
Tác dụng phụ của sự thoải mái: Say xe nhiều hơn
Dù có vẻ là vấn đề nhỏ, nhưng say xe là hệ quả rõ ràng khi người lái trở thành hành khách thụ động. Không còn điều khiển phương tiện, người ngồi trên xe dễ rơi vào tình trạng xung đột giữa cảm giác chuyển động và nhận thức không gian, đặc biệt khi mắt và tai trong không “đồng thuận”. Xe càng thông minh, con người lại càng dễ say.
